63.Ustawa o ochronie sygnalistów
W dniu 25 września 2024 r. wchodzi w życie ustawa o ochronie sygnalistów. Podmioty prawa prywatnego oraz podmioty publiczne mają obowiązek wprowadzenia procedury zgłoszeń wewnętrznych i zapewnienia ochrony sygnalistom zgłaszającym naruszenia.
1) Obowiązek wprowadzenia powyższych procedur dotyczy :
- podmiotów prawnych na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Do liczby tych 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia (osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowa agencyjnej, czy samozatrudnionych, B2B, menedżerów)
- Obowiązkowo, bez względu na liczbę zatrudnianych osób, procedurę zgłoszeń wewnętrznych będą musiały wdrożyć podmioty wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937 (przede wszystkim instytucje finansowe, takie jak banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, firmy inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, a także przedsiębiorców prowadzących działalność opierającą się na wymianie walut. Instytucjami obowiązanymi będą również m.in. notariusze, adwokaci i radcowie prawni, doradcy podatkowi i biura rachunkowe, operatorzy pocztowi i domy aukcyjne) przedsiębiorcy w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, pośrednicy w obrocie nieruchomościami, instytucje kredytowe i finansowe, podmioty świadczące usługi w zakresie kryptowalut, osoby prowadzące handel dziełami sztuki, lub przechowujący je, jeżeli wartość transakcji wynosi co najmniej 10 000 euro.)
- jednostki samorządu terytorialnego
2) Zgłoszeniu będą podlegać naruszenia prawa, to jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, dotyczące następujących dziedzin
- korupcji
- zamówień publicznych;
- usług, produktów i rynków finansowych;
- przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
- bezpieczeństwa transportu;
- ochrony środowiska;
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
- bezpieczeństwa żywności i pasz;
- zdrowia i dobrostanu zwierząt;
- zdrowia publicznego;
- ochrony konsumentów;
- ochrony prywatności i danych osobowych;
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
- interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
- rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
- konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z ww. dziedzinami.
3) Sygnalistą może być każda osoba fizyczna, która w kontekście swojej pracy, niezależnie od jej formy, uzyskała informacje o naruszeniu prawa. W tej grupie mogą znaleźć się nie tylko pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, ale także:
- pracownicy tymczasowi,
- osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia),
- przedsiębiorcy, klienci, prokurenci, akcjonariusze lub wspólnicy,
- członkowie zarządów i innych organów spółek,
- stażyści, wolontariusze i praktykanci
Ochrona sygnalistów dotyczy zarówno osób aktualnie zatrudnionych, jak i tych, których stosunek pracy lub inna forma współpracy zakończyła się, a także osób, które dopiero brały udział w procesie rekrutacji.
4) Kara za brak procedury, działania odwetowe oraz odpowiedzialność sygnalisty
- kto, będąc odpowiedzialnym za ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych, wbrew przepisom ustawy procedury tej nie ustanawia lub ustanawia ją z istotnym naruszeniem wynikających z ustawy wymogów, podlega karze grzywny
- wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe (np. rozwiązanie umowy o pracę, mobbing, obniżenie wynagrodzenia za pracę), ani próby lub groźby, w razie zastosowania takich działań podmiot dokonujący działań odwetowych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2
- sygnalista podlega zaś grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, jeżeli dokonuje zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, wiedząc, że do naruszenia prawa nie doszło